Bilgi Teknolojileri Ortamında Denetim

DERS: 6

Bilgi Teknolojisi (BT) Nedir?

Verinin işlenerek kullanılabilir, anlamlı ve yararlı bir biçime dönüştürülmesiyle bilgi elde edilir. Bilgiyi yaratmaya, değiştirmeye, saklamaya, kullanmaya, çoğaltmaya, paylaştırmaya, geliştirmeye, bütünleşik ve etkileşimli hale getirmeye yönelik karmaşık yapının tümü; bilgisayar temelinde işlev gören bilgi teknolojilerini oluşturmaktadır.

BT kontrollerinin  iki önemli ögesi, işletme kontrollerinin BT ortamında yapılandırılması ve BT'nin kontrolüdür.

Bilgisayar donanımı; bilgisayar sistemine ilişkin fiziksel ögeler bütünüdür.

Yazılım (software), bilgi işleme amacıyla donanımın çeşitli bileşimlerinin işlevini sağlayan ve denetleyen her türdeki programlardan oluşur.

Dikkat: Donanıma yaşam veren yazılımdır.

Yazılım programları iki ana grupta ele alınabilir:

• Uygulama yazılımı
• Sistem yazılımı

Uygulama yazılımı (application software), kullanıcının uygulamalarına ilişkin gereksinimlerini karşılamak üzere hazırlanmış programlardır.

Sistem yazılımı (system software), uygulama programındaki komutları yorumlayarak bunları nasıl yürüteceğini donanıma söyleyen programlar dizisidir. Sistem yazılımının en önemli yanını işletim sistemi oluşturur. İşletim sistemi (operating system), ana işle birimlerindeki işlemleri denetleyen programlar bütünüdür.

Uygulama ve sistem yazılımları

Bilgi İşleme Sistemleri

Elektronik bilgi işleme veya bilgisayarlı bilgi işleme sistemleri;

• Yığın işlem sistemleri
• Çevrim içi sistemler

Yığın işlem sistemleri

Yığın işlem (batch processing) - genel anlamıyla- benzer işlemlerin bir araya getirilmesi, gruplanması ve işlenmesidir. Örneğin; satış faturalarının bir araya getirilerek bilgisayara girilmesi. Yığın işlem yaklaşımı, iş ve belge düzeni açısından önem taşıdığı gibi kontrol etkinliğini de artırıcı bir önem taşır.

Yığın işlem sistemi

Çevrim içi işlem sistemleri

Çevrim içi işlem sistemleri (on-line processing system), girdi verilerin oluştuğu yerde ve anında girildiği, çıktı verilerin ise gereksinilen yerde ve gereksinilen anda alınabildiği bir kullanım biçimini ifade eder. İki farklı şekilde ele alınırlar;

Çevrim içi yığın işlem; veri bilgisayara doğrudan verilir ve daha sonra yani farklı bir zamanda işlenmek üzere elektronik olarak saklanır.

Çevrim içi gerçek zamanlı işlem; veri anında yani  zaman farkı gözetmeksizin işlenir ve çıktı anında alınır.

Veri Tabanı sistemi (Data base)

Birbiriyle ilişkili dosyaların birleştirilerek birbirinde bağımsız alanlarda ortaklaşa kullanımına olanak veren bir yapılanmadır. Veri tabanı uygulamasıyla bir işletmeye ait tüm bilgiler, ortak kullanıma açık hale gelir.

Veri tabanı uygulaması;

• Verilerin birden fazla yerde gereksizce saklanmasını önler
• Belirlenmiş olan bir konudaki tüm bilgileri kapsar
• Bilgilerin çelişmesini önleyerek tutarlılığı sağlar
• Disk belleğinde tasarruf sağlar
• Verilere erişimi hızlandırır
• Kullanıcının öğrenmesi kolaydır

Veri tabanı, Veri Tabanı Yönetim Sistemi (VTYS) adı verilen gelişmiş bir yazılıma bağlı olarak işlev görür. VTYS; uygulama programları ile veri arasında yer alan bir ara birim olup veriyi yöneten ve kontrol eden bilgisayar programlarından oluşur.

BT'nin İç Kontrole Etkisi

İç kontrol, aşağıda sıralanan ve birbiriyle ilişkili beş bileşenden oluşturmaktadır;

• Kontrol ortamı
• Risk belirlemesi
• Kontrol eylemleri
• Bilgi ve iletişim
• İzleme

İç kontrol- BT etkileşimi

GDY (Generalized Audit Software), denetçilerim gereksindiği belirli bilgi işleme işlevlerini yerine getirmek için düzenlenmiş bilgisayar programı veya programları dizisi olarak tanımlanabilir. Bu uygulama, işletmelerde karşılaşılabilecek olası birçok muhasebe sorununu göz önünde bulunduran denetim programlarından oluşan bir yazılım paketidir.