Denetim Süreci ve İç Kontrol

DERS:3

Denetimin planlı şekilde yürütülmesinin sayısız faydası olmakla birlikte temelde 3 önemli nedeni vardır;

• Koşullara uygun yeterli kanıt elde etmek
• Denetim maliyetlerini makul bir seviyede tutabilmek
• Müşteriyle sorun yaratacak yanlış anlaşılmaları önlemek

Denetim sürecinin aşamaları;

•           Ön araştırma ve müşterinin kabulü, genel denetim stratejisinin ve planının oluşturulması
•           Kontrol testleri ve tözel testlerin uygulanması
•           Analitik inceleme yöntemlerin uygulanması ve bakiyelerin detaylı test edilmesi
•           Denetim çalışmasının tamamlanması ve denetim raporunun hazırlanması

İç kontrolün bugün evrensel düzeyde kabul gören tanımı, ABD'de ilk kez 1987 yılında hileli finansal raporlamaya karşı önlem almak amacıyla kurulmuş bir komite olan COSO (Committee of Sponsoring Organizations) tarafından yapılmıştır.

COSO, 1992 yılında yayımlanmış olan İç Kontrol- Bütünleşik Çerçeve Raporu'nda iç kontrolü şu şekilde tanımlamıştır:

İç kontrol; işletmenin yönetim kurulu, yöneticileri ve diğer personeli tarafından etkilenen ve aşağıda sınıflandırılmış olarak belirtilen işletme amaçlarını başarmak üzere makul bir güvence sağlamak için tasarlanan bir süreçtir.

Faaliyetlerin etkiliği ve verimliliği,

Finansal raporlamanın güvenilirliği,

İlgili yasalara ve düzenlemelere uygunluk

COSO iç kontrol modeli, işletmenin iç kontrollerini anlaşılması ve değerlendirilmesinde denetçiye rehberlik eden bir modeldir. COSO'ya göre iç kontrol, kapsam itibariyle birbiriyle ilişkili beş bileşenden oluşmaktadır. Bu bileşenler; kontrol ortamı, risk değerlendirme, kontrol eylemleri, bilgi ve iletişim, izleme (gözlemleme)'dir.

COSO iç kontrol piramidi

COSO kontrol küpü

COSO iç kontrol modelinde risk değerlendirme süreci

İç kontrollerin anlaşılması ve kontrol riskinin değerlendirilmesi süreci

Hile Denetimi; finansal tablolardaki yanlışlıklar ya hatalardan ya da hileden kaynaklanmaktadır. Finansal tabloların denetimi açısından hile genel olarak 2 gruba ayrılır:

Varlıkların kötüye kullanılması; daha çok işletme çalışanları tarafından yapılan bu tür hile, varlıkların çalınması ya da amaç dışı kullanılması şeklinde gerçekleşir.

Hileli finansal raporlama; kasıtlı bir şekilde finansal tablolarda olması gereken tutarların veya açıklamaların yer almaması veya yanlış beyan edilmesi suretiyle finansal tablo kullanıcılarının yanıltılması şeklinde ve daha çok işletmenin muhasebe politikalarına yön ve karar veren, bunları uygulayan yöneticiler tarafından gerçekleştirilen hile eylemidir.

Hile ile ilgili risk etkenleri,uluslararası denetim standardı ISA 240'ta şu şekilde sıralanmıştır:

• İşletmeye ilave öz sermaye sağlayacak olan üçüncü şahısların beklentilerini karşılama ihtiyacının doğuracağı baskılar,
• Performansa bağlı prim ödemesi yapılan işletmelerde gerçekçi olmayan hedeflerin sebep olabileceği baskılar,
• İç kontrollerin eksikliği veya etkisizliği.

Genel Denetim Planı ve Denetim Programı

Genel denetim planının oluşturulması evrelerinde denetçiler, finansal tabloların gerçeğe uygun şekilde hazırlanıp hazırlanamayacağını belirlemek için beş tür denetim testi kullanırlar:

1. Risk değerlendirme
2. Kontrol testleri (uygunluk testleri); elle veya otomasyona dayalı olarak yapılan yöntemlerden oluşur. Bunlar; - Kontrolleri yürüten personelle görüşme yapılması, -Belge kayıt ve raporların incelenmesi, -Kontrollerin ilgili olduğu faaliyetin gözlemlenmesi, -Seçilmiş kontrollerle ilgili uygulamaların başından sonuna kadar aynen yapılması
3. İşlemlere ilişkin tözel testler; Finansal tablo kalemlerinin parasal tutarlarının doğruluğunu anlamak amacıyla uygulanır. -İşlemlere ilişkin tözel testler, - Analitik yöntemler, Hesap kalanlarının detaylı incelenmesi
4. Analitik yöntemler
5. Hesap kalanlarının detaylı incelenmesi

Denetim amaçlarına uygulanacak tözel testler

Ön araştırma ve planlamayla başlayıp raporlama ile sonuçlanan denetim sürecinde, genel denetim planı ve programını oluşturmanın evreleri de müşteri kabulü ve ön planlamayla başlayıp denetim programının oluşturulmasıyla sonlanır.